Brief summary
Roman King Charles III donates the Maas Bridge at Maastricht to the Maastricht Chapter of St. Servaas.
Latin text of the charter
(C) In nomine sanctę et individuę Trinitatis.
Cůnradus, divina favente clementia Romanorum rex secundus, omnibus in Christo pie viventibus tam futuris quam presentibus.
Officium principis est qui pro salute omnium curam gerit, beneficiis exuberare in subditos atque eos a pravorum hominum violenta incursione protegere regiminis a Deo concessi ratione servata.
Eapropter eorum videlicet qui beato Servatio militant necessitatibus iuxta apostolum communicantes, pro amore Dei et beati Servatii predecessorumque nostrorum animarum remedio pro regni etiam nostri quiete et statu pacifico simulque Gertrudis, uxoris nostrę, pia devotione necnon et Arnoldi, cancellarii nostri, eiusdem ęcclesię prepositi, precum instantia permoti, pontem qui supra Mosam situs est in ipso Traiecto, quem nostri iuris indubitanter esse constat, Beato Servatioc donamus et concedimus cum omni usu et utilitate quę omnibus temporibus inde proveniet, libere possidendum hac conditione servata ut de ipso fructu qui inde percipietur, pons idem quocienscumque necesse fuerit, reficiatur. Reliquum quod supererit, in duas partes dividatur: alia cedat in usum prepositi et successorum illius, alia vero ad refectorium fratrum et cotidiani victus augmentum. Cura vero et custodia eiusdem pontis sub tali cautela fiat, ne vel prepositus fratribus vel fratres preposito in causa premineant, sed sicut eos pares fecimus in donatione, sic etiam parificentur in ipsius possessionis ordinatione. Quod si prepositus vel aliquis successorum eius partem suam beneficiare vel invadiare temerario ausu presumpserit, tam ipse quam successores sui eadem portione ulterius careant et in usus fratrum eadem pars cum altera iure perpetuo possidenda redigatur. Decernimus ergo per presentis privilegii paginam et sigilli nostri impressionem et proprię manus subscriptionem, ne qua ecclesiastica secularisve persona huius nostrę largitionis constitutum temerare aut iniuriose fatigare presumat, sed omnia salva et integra conserventur tam nostrę saluti quam eorum usibus quibus collata sunt in perpetuum profutura. Si quis vero, quod absit, hanc nostrę constitutionis seriem irritare temptaverit, centum libras auri purissimi persolvat; dimidum camerę nostrę et dimidium eis quibus iniuriam intulerit.
Actum publice in ęcclesia Beati Servatii per manum Arnoldi, cancelarii vice Alberti, archicancellarii, Moguntinę sedis archiepiscopi, anno dominicę incarnationis M C XXXVIIII, indictione IIa, multis clericis et laicis presentibus et testimonium veritatis perhibentibus quorum nomina subscripta sunt: Arnoldus, Coloniensis archiepiscopus, Albero, Leodiensis episcopus, Theodericus, Sanctorum Apostolorum prepositus, Tibaldus, Sancti Severini prepositus, Cůnradusa, frater regis et Sancti Petri in Colonia canonicus, Albertus, Virdunensis primicerius, Altmannus, Becelinus, Burchardus, Iordanis, regis capellani, Winandus, ęcclesię Sancti Servatii dekanus, Reinerus, scolasticus, Andreas, cantor, Willo, camerarius, Euerardus, cellerarius, Robertus, presbiter, Adelardus, presbiter, Heinricus, diaconus, Wiricus, diaconus, Cůnradus, subdiaconus, Peregrinus, subdiaconus, Baldeuuinus, subdiaconus, Godefridus, dux Louaniensis, Fridericus, dux Sueuię, Godefridus, comes Namucensis, Heinricuss, filius eius, Otto de Rinekke, Adolfus, comes de Monte, Godefridus et Herimannus de Cuch, Othelricus de Horninge, Marquardus de Gruenbach, Theodericus et Anselmus de Dure, Henricus de Boninge; ex familia ęcclesię: Godefridus de Machlinis, Franco, frater eius, Christianus, Engrammus, Godefridus, frater eius, Heinricuss de Lata Strata, Bertoldus, villicus, Reinerusq, Adolfus.
Signum domini Cůnradi, Romanorum regis secundi. (M)
Ego Arnoldus, regię curię cancellarius, vice Alberti, archicancellarii Moguntini, recognovi.
Data X kalendas iulii, regnante Cůnrado, serenissimo Romanorum rege IIo, anno vero regni eius secundo.
Dutch translation
Koenraad, de tweede rooms-koning, schenkt aan de Sint-Servaaskerk, onder meer uit liefde voor Sint-Servaas, vanwege de devotie van zijn echtgenote Geertrui en op aandringen van Arnoud, kanselier en proost van de Sint-Servaaskerk, de brug over de Maas te Maastricht, die zonder twijfel tot zijn eigendom behoort, met alle daaruit voortvloeiende opbrengsten om deze vrij te bezitten op voorwaarde dat de brug zo vaak als nodig wordt hersteld van die opbrengst. Het resterende bedrag van de opbrengst wordt in tweeën gedeeld, waarvan een deel voor de proost en zijn opvolgers is bestemd en het andere voor de refter van de broeders, ten behoeve van het dagelijks levensonderhoud. Bij de zorg voor en de bewaking van de brug zijn de proost en de broeders gelijke partners, want zoals zij gelijkgesteld zijn bij de schenking, zo zullen zij dat ook zijn bij de regeling van het bezit ervan. Indien de proost of een van zijn opvolgers met roekeloze brutaliteit zijn aandeel probeert te belenen of te verpanden, zal het hem worden afgenomen en bij het aandeel van de broeders worden opgeteld. Koenraad bevestigt met deze oorkonde, de indruk van zijn zegel en zijn eigen handtekening dat geen kerkelijke of wereldlijke persoon deze schenking mag schenden of wederrechtelijk aanvechten, maar dat alles onaangetast moet blijven tot heil van hemzelf en van degenen voor wie het bestemd is. Indien iemand deze verordening zou durven ongeldig maken, dan zal hij honderd pond van het zuiverste goud betalen; de helft aan de schatkist van Koenraad en de helft aan degenen die hij onrecht heeft aangedaan.
Gedaan in het openbaar in de Sint-Servaaskerk door de hand van Arnoud, kanselier, uit naam van Adelbert, aartskanselier, aartsbisschop van Mainz, in 1139, in aanwezigheid van vele clerici en leken die als getuigen optreden: Arnoud, aartsbisschop van Keulen, Albero, bisschop van Luik, Diederik, proost van Sint-Apostelen, Tibald, proost van Sint-Severinus, Koenraad, broer van de koning en kanunnik van Sint-Pieter te Keulen, Adelbert, domproost van Verdun, Altman, Bessel, Burchard, Jordaan, kapelanen van de koning, Wijnand, deken van de Sint-Servaaskerk, Reinier, schoolmeester, Andreas, voorzanger, Willo, beheerder van de financiën, Everard, keldermeester, Robert, priester, Adelard, priester, Hendrik, diaken, Wederik, diaken, Koenraad, subdiaken, Pelgrim, subdiaken, Boudewijn, subdiaken, Godfried, hertog van Leuven, Frederik, hertog van Zwaben, Godfried, graaf van Namen, Hendrik, zijn zoon, Otto van Rheineck, Adolf, graaf van Berg, Godfried et Herman van Cuijk, Otelrik van Herrlingen, Markward van Grumbach, Diederik en Anselm van Düren, Hendrik van Beuningen; van de familia van de kerk: Godfried van Mechelen, Frank, zijn broer, Christiaan, Engram, Godfried, zijn broer, Hendrik de Lata Strata (van de Bredestraat), Bertold, villicus, Reinier, Adolf.
Ondertekening door Koenraad, de tweede rooms-koning.
Arnoud, kanselier van het koninklijk hof, heeft de echtheid bevestigd uit naam van Adelbert, aartskanselier van Mainz.
Gegeven op 22 juni 1139.
Nadere toelichting
Lees meerRooms-koning Koenraad III schenkt de Maasbrug te Maastricht aan het Sint-Servaaskapittel te Maastricht.
Origineel
A. Maastricht, HCL, toegangsnr. 14.B002A, archief kapittel van Sint-Servaas te Maastricht, 1062-1797, inv. nr. 435.
Bezegeling: één opgedrukt zegel, dat aangekondigd is, namelijk: S1 van rooms-koning Koenraad III, van witte was, beschadigd. Voor een beschrijving en afbeelding van S1, zie Venner, ‘Zegels’, nr. 43.
Afschriften
B. 25 maart 1282, Maastricht, HCL, toegangsnr. 14.B002A, archief kapittel van Sint-Servaas te Maastricht, 1062-1797, inv. nr. 438, insertie in een oorkonde van rooms-koning Rudolf I, naar A. – C. eind 13e eeuw, Ibidem, idem, inv. nr. 10 (cartularium) = [Liber privilegiorum], fol. 8v-9v (= nieuwe fol. 25v-26v), nr. 15, naar A. – D. eind 13e eeuw, Ibidem, idem, inv. nr. 10 (cartularium) = [Liber privilegiorum], fol. 21r-22r (= nieuwe fol. 38r-39r), nr. 43, naar B. – E. 14e eeuw, Ibidem, toegangsnr. 14.B002H, archief Broederschap der kapelanen van Sint-Servaas te Maastricht, 1139-1797, inv. nr. 6, afschrift naar A. – F. 1640, Ibidem, idem, inv. nr. 1741 (cartularium) = Liber sive regestum originis ecclesie Sancti Seruatii Traiec[tensis] illiusque privilegiorum, donationum ac iurium ex originalibus et libro chartarum manu Ioannis Choris, receptoris capituli, descriptorum, p. 20-21, onder de rubriek: 15, Donatio pontis Mose Conrardi secundi, naar A. – [G]. niet voorhanden, maar bekend uit H, cartularium van het Sint-Servaaskapittel te Maastricht = Liber A, fol. 2v. – H. vóór 1768, Ibidem, toegangsnr. 22.001A, Handschriftencollectie (voormalig) Gemeentearchief Maastricht, 14de-20ste eeuw, inv. nr. 199a (cartularium) = Diplomata Trajectensia de anno 800 ad 1399, p. 147-148, onder de rubriek: Conrardus, Romanorum rex, concedit canonicis Sancti Servatii omnia iura et emolumenta in pontem supra Mosam quam nostri iuris indubitanter esse constat, 10ma calendas julii, anno 1139, gewaarmerkt afschrift door G.J. Lenarts, stadssecretaris van Maastricht, naar A.
Uitgaven
a. Hausmann, Die Urkunden Konrads III. und seines Sohnes Heinrich, 49-50, nr. 31, naar A. – b. Hackeng, Het middeleeuwse grondbezit, 291, nr. 64 (onvolledig), naar A. – c. DiBe ID 6101, naar a.
Regesten
Zie DiBe ID 6101.
Ontstaan en samenhang
Blijkens Hausmann, Die Urkunden Konrads III. und seines Sohnes Heinrich, 49, is deze oorkonde naar het voorbeeld van een pauselijke oorkonde geredigeerd door Arnoud, kanselier van rooms-koning Koenraad III, en gemundeerd door Arnoud A, één van de in de kanselarij werkzame notarii.
Onderhavige schenking is bevestigd door paus Innocentius II d.d. 1139 december 18, zie Collectie Sint-Servaaskapittel, nr. 6. Op 17 september 1274 vaardigde rooms-koning Rudolf I een oorkonde uit inzake het onderhoud van de Maasbrug, zie Collectie Sint-Servaaskapittel, nr. 39. Op 25 maart 1282 bevestigt en hernieuwt rooms-koning Rudolf I de schenking door rooms-koning Koenraad, zie Collectie Sint-Servaaskapittel, nr. 46. Voor de aflaatverlening door vier aartsbisschoppen en vijftien bisschoppen ten behoeve van de bouw van de Maasbrug d.d. 1284 januari 29 en de goedkeuring door Jan IV (van Vlaanderen), bisschop van Luik, d.d. 1287 mei 8, zie Collectie Sint-Servaaskapittel, nrs. 51 en 57.
partners
donors



.avif)





